⇔ ⇔ ⇔ 

Ermənistanın Azərbaycana qarşı açdığı savaşın təkcə hərb meydanını, yaxud siyasi-diplomatik müstəvini əhatə etmədiyi bəllidir. Bu müharibənin daha geniş müstəvisini ermənilərin bizə qarşı apardığı total təbliğat və qaralama kampaniyası, geniş miqyasda götürsək, informasiya savaşı təşkil edir. Bu savaş Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları və hərbi təcavüzündən, Qarabağ münaqişəsindən xeyli öncə başlayıb, heç zaman ara verməyib, bu gün də davam edir və birmənalı şəkildə demək olar ki, nə vaxtsa Qarabağ problemi kompromis bir həllini tapandan sonra da ermənilər bu savaşı dayandırmayacaqlar.

Bu gün biz Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzünün ayrı-ayrı mərhələlərini təhlil edə, bu işğalçılığın hansı terror və soyqırımı siyasəti ilə müşayiət olunduğunu çeşidli faktlar diqqətə çatdıra bilərik. Ən azı ona görə ki, bu işğalçılıq və terror siyasətinin əlimizdə yetərincə olmasa da, konkret statistikası, materialları mövcuddur. Eyni zamanda, Qarabağ probleminin tarixinə diqqət yetirsək görərik ki, ermənilər Azərbaycan xalqına və dövlətinə qarşı açıq təcavüz və terrora keçməzdən öncə bu işğalçılığı bizim tariximizə, mədəniyyətimizə qarşı aparıblar. Bu kampaniyanın gerçək miqyas və istiqamətlərini isə birmənalı müəyyən etmək mümkün deyil. İnformasiya savaşı hər gün, hər yerdə və ən müxtəlif kontekstərdə aparıla bilir. Necə ki, ermənilər illərdən bəri bu hüdudsuz savaşı Azərbaycana və azərbaycanlılara qarşı aparırlar.

Bu günlər biz həmin savaşın yeni bir istiqaməti ilə üz-üzəyik. Ermənilərin son aylarda xüsusi vüsət verdiyi "xaçkarlar" mövzusu, Naxçıvanda guya ermənilərə məxsus tarix və mədəniyyət abidələrinin məhv edilməsi barədə başlatdıqları geniş kampaniya prinsip etibarilə ictimai rəyə bəllidir. Əslində bu kampaniya mahiyyəti üzrə yeni deyil. Ermənilərin, Dağlıq Qarabağla yanaşı, Naxçıvanla bağlı iddiaları da uzun zamandan bəri ortadadır və zaman-zaman müxtəlif səpkidə özünü göstərib.

Söhbət təkcə ondan getmir ki, 1990-cı illərin əvvəlində Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü Dağlıq Qarabağla bərabər, Naxçıvanı da hədəf almışdı və Azərbaycanın bu bölgəsini də işğal aqibəti gözləyə bilərdi. Naxçıvanın beynəlxalq huquqi təminata malik muxtariyyət statusu və bu bölgəni Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi qeyd-şərtsiz təsbit edən hüquqi aktlar (1921-ci il martın 16-da Rusiya ilə Türkiyə arasında bağlanan Moskva müqaviləsi və onun əsasında 1921-ci oktyabrın 13-də Cənubi Qafqazın üç respublikasının iştirakı ilə imzalanan Qars sazişi) ermənilərə ən böyük gözdağıdır və məhz həmin faktor 90-cı illərin əvvəlində Ermənistanın bu bölgəyə qarşı təcavüzünün qarşısının alınmasında həlledici oldu. Yeri gəlmişkən, 1998-ci il dekabrın 29-da qüvvəyə minmiş Naxçıvan Muxtar Respublikasının yeni Konstitusiyasında da bölgənin muxtariyyətinin hüquqi əsasları kimi 1921-ci ilin Moskva və Qars müqavilələri təsbit olunub.

Odur ki, Ermənistanda da yaxşı başa düşürlər ki, onların Naxçıvanla bağlı iddialarının praktik müstəvidə gerçəkləşməsi qeyri-mümkündür. Ermənilərin ara-sıra SSRİ-nin dağılması ilə yaranmış yeni beynəlxalq-siyasi situasiyanı önə çəkərək Moskva və Qars müqavilələrinin şərtlərinə yenidən baxılması barədə çıxışlar etməsi də sırf siyasi spekulyasiyadır. Elə bu iddiaların qeyri-reallığını dərk etdiklərindəndir ki, ermənilər Naxçıvanla bağlı kampaniyanı məhz yuxarıda qeyd etdiyimiz informasiya müstəvisində aparmağa, bu bölgəni "tarixi erməni torpağı" kimi təqdim edən total təbliğat müharibəsinə güc veriblər.

Hələ 1998-ci ildə kütləvi informasiya vasitələrində Ermənistanda "Naxçıvan" adlı cəmiyyətin fəaliyyəti, ermənilərin bu cəmiyyəti beynəlxalq təşkilatlarda, o cümlədən UNESCO-da qeydiyyata almaq, Azərbaycan tərəfin guya Naxçıvan ərazisindəki erməni tarixi və mədəniyyətinə dair abidələri məhv etməsini dünyaya çatdırmaq yönündə çalışmaları barədə xəbərlər yer almışdı. O vaxt bu məlumatlar Azərbaycanda elə də geniş böyük rezonans doğurmadı, məsələ Milli Məclisdə cari müzakirələr gedişində bir neçə dəfə gündəmə gəldi, mətbuatın bir müddət gündəmində qaldı, sonra yaddan çıxdı.

Qeyd etmək lazımdır ki, erməni tərəfdən də həmin vaxtdan sonra bu mövzuda yeni bir şey eşidilmədi. Düşünmək olardı ki, ermənilər Naxçıvan mövzusunda kampaniyanın perspektivsizliyini göz önünə alaraq bu fikirdən, necə deyərlər, vaz keçiblər. Lakin biz belə düşünə bilərdik. Ermənilər isə heç vaxt. Sonrakı proseslər göstərdi ki, ermənilər bu müddətdə sadəcə öz imkanlarını və gələcək addımlarını götür-qoy etməklə məşğul olublar.

Nəticədə 2003-cü ildən başlayaraq "Naxçıvandakı erməni abidələri" mövzusu yenidən Ermənistanın Azərbaycana qarşı informasiya savaşının əsas istiqamətlərindən birinə çevrildi. 2004-2005-ci illərdə ermənilər bu mövzunu müxtəlif beynəlxalq dairələrdə gündəmə gətirmək, o cümlədən ayrı-ayrı xarici ölkələrin mətbuat səhifələrində yazılar dərc etdirmək, Naxçıvanda "erməni xaçkarları"nın mövcudluğunu "əsaslandıran" müxtəlif "ekspertlərin" fikirlərini tirajlamaqla məşğul idilər.

Hətta "Naxçıvandakı erməni tarixi-mədəniyyət abidələri"nə həsr olunmuş çoxseriyalı sənədli film də çəkməyə başladılar. Maraqlıdır ki, həmin seriyadan birinci film ermənilərin bu günlər barəsində xüsusilə geniş ajiotaj qaldırdıqları köhnə Culfa (Cuqa) haqqındadır və film hələ 2003-cü ildə istehsal olunsa da, ermənilər onu məhz indi beynəlxalq prokata çıxarmağa hazırlaşırlar. Onlar yaxın aylarda həmin filmi Rusiya, Yunanıstan, Livan və s. ölkələrdə nümayiş etdirmək niyyətindədirlər.

Ermənilərin niyə bu filmi indi ortaya çıxarması bizdə təəccüb doğurmamalıdır. Necə ki, bu günlərdə Ermənistanın ABŞ-dakı səfirliyi vasitəsilə Vaşinqtonda "Naxçıvanda məhv edilmiş erməni abidələri" haqqında fotosərgi təşkil etməsi, yaxın aylarda Fransada keçiriləcək "Ermənistan ili" çərçivəsində xaçkarların sərgisini təşkil etmək planları və bu qəbildən bizlərə hələlik bəlli olmayan sair addımlarının da məhz indiyə təsadüf etməsi təəccüblə qarşılanmamalıdır. Etiraf etmək lazımdır ki, ermənilər Azərbaycana qarşı apardıqları çoxşaxəli işğalçılıq savaşında hansı həssas zərbəni nə vaxt vurmağı yaxşı düşünə bilirlər.

2006-cı ilin əvvəlindən başlayaraq ermənilərin "Naxçıvan-xaçkar" mövzusunda geniş informasiya məkanında, saysız internet səhifələrində apardıqları kampaniyanı, bu mövzuda bir sıra nüfuzlu Avropa qəzetlərində antiazərbaycan təbliğatlı məqalələrin dərcini, nəhayət, fevral ayında müsəlman ölkələri ilə Avropa arasında "karikatura savaşı"nın (Məhəmməd peyğəmbərə yönəlik təhqirlərə cavab olaraq müsəlman ölkələrində geniş etiraz aksiyalarının keçirilməsi) ən qızğın çağında Avropa Parlamentində Azərbaycanı erməni-xristian xaçkarlarını dağıtmaqda ittiham edən qətnamənin qəbulunu nəzərə alsaq, görərik ki, ermənilər bu savaşa çox köklü və hərtərəfli hazırlaşıblar və bu hadisələr təsadüfən üst-üstə düşmür. Yaxud götürək Rusiya Dövlət Ermitajının direktoru Mixail Piotrovskinin mart ayında Yerevana səfəri zamanı Azərbaycanı erməni abidələrinin məhvində ittiham edən bəyanat verməsini.

Əlbəttə, Piotrovskinin ermənilərlə etnik bağlığı, onun Yerevanda doğulması və anasının erməni olması kimi faktlar Azərbaycan cəmiyyətinə məlumdur. Bu üzdən bizim üçün onun Yerevanda səsləndirdiyi bəyanat prinsipcə təəccüblü deyil. Amma, bununla yanaşı, etiraf etməliyik ki, Piotrovski dünyada tanınmış alimdir və onun bu və ya digər məsələyə dair mövqeyi müəyyən rezonans doğurur. Həhayət, onu da etiraf etmək pis olmazdı ki, ermənilər Piotrovskini Yerevana Rusiyada "Ermənistan ili"nin qeyd olunduğu vaxtda dəvət etmişdilər. Necə ki, ötən il Ermənistanda "Rusiya ili" keçiriləndə də ermənilər istər Moskvada, istərsə də Yerevanda bu tip xeyli səfərlər təşkil etmişdilər. Əlbəttə, Ermitajın direktoru ana vətəni olan Yerevana istədiyi vaxt gedə bilər. Amma bu səfərin məhz sözügedən tədbir çərçivəsində gerçəkləşməsi özlüyündə əlamətdar siyasi faktdır və ermənilər bu cür faktların bəhrələnməyi gözəl bacarırlar.

Buradaca yada salmaq olar ki, bu il Azərbaycanda da "Rusiya ili" keçirilir. Eləcə də ötən il Rusiyada "Azərbaycan ili" keçirilmişdi. İndi baxaq görək, biz bu mühüm imkanlardan Qarabağ mövzusunda, ermənilərlə apardığımız informasiya savaşı kontekstində necə yararlanmışıq, o cümlədən Rusiyadan neçə nəfər dünya miqyaslı alimi, tarixçini Bakıya dəvət etmişik və onlar burada Qarabağa, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə dair hansı tarixi həqiqətləri səsləndiriblər.

Əlbəttə, bu yerdə ən asan cavab bu olar ki, Rusiya hər zaman Ermənistana dəstək verib, Rusiyanın tarixçi-alimləri də ermənilərin sözünü deyəcək və s. Amma bu real cavab və vəziyyətdən çıxış yolu deyil. Vaxtilə ermənilər keçmiş SSRİ-nin mətbuat səhifələrində Qarabağ münaqişəsinə informasiya-təbliğat hazırlığını aparanda da, təəssüf ki, biz məsələyə əksərən belə prizmadan yanaşmışıq. Mahiyyət etibarilə isə ermənilərin 1988-ci il öncəsi və sonra keçmiş mərkəzin elmi dairələrindəki tanınmış şəxslərdən istifadə edərək apardıqları təbliğat kampaniyası ilə onların indi "Naxçıvandakı erməni izləri", "xaçkarlar" mövzusu ətrafında apardıqları kampaniya o qədər də fərqlənmir.

Məqsəd isə aydındır. Ermənilər bu kampaniya ilə bir tərəfdən Azərbaycanı beynəlxalq miqyasda diskreditasiya etmək, digər yandan isə beynəlxalq aləmin diqqətini Ermənistanın Azərbaycana qarşı işğalçılıq və terror siyasətindən, Dağlıq Qarabağ probleminin gerçək mahiyyətindən yayındırmağı məqsəd güdürlər.

Piotrovskinin Yerevandakı bəyanatından sonra düşünmək olardı ki, bizim əlaqədar qurumlar, tarixçi alimlərimiz ona sanballı və adekvat bir cavab verəcək, onun ermənipərəst mövqeyini konkret elmi dəlillərlə, faktlarla ifşa edərək bu şəxsi, necə deyərlər, açıq elmi mübahisə meydanına dəvət edəcəklər. Təəssüf ki, biz bunun şahidi olmadıq. Hə elmi dairələrdən, nə də ilgili dövlət qurumlarından bu yöndə kəsərli, sanballı bir mövqe gördük. Ola bilsin ki, ayrılıqda kimsə Piotrovskinin bu çıxışı barədə ona müraciət edib, onun yanlış fikirlərinə adekvat cavab verməyə çalışıb. Amma bu olubsa da, Azərbaycan cəmiyyətinin bu barədə xəbəri yoxdur.

Lakin, yenə qeyd edək ki, bu cür addımları biz ilk növbədə elmi dairələrmizdən və müvafiq dövlət idarələrindən gözləyirdik. Azərbaycanın Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Piotrovskiyə ünvanladığı bəyanat barədə isə danışmağa dəyməz. Çünki bu bəyanat da yuxarıda qeyd etdiymiz "filankəs onsuz da ermənidir" kimi məişət tezisindən uzağa gedə bilməmişdi. Etiraf etməliyik ki, bu cür primitiv üsulla erməni hiyləgərliyi ilə mübarizə aparmaq olmaz. Biz erməni saxtakarlığını, onların yalanlarını gerçək və dünyanın qəbul edəcəyi tarixi dəlillərlə ifşa etməyi bacarmalıyıq.

Əgər biz bu gün deyirsək ki, ermənilərin Naxçıvanla bağlı, orada guya erməni xaçkarlarının məhv edilməsi ilə bağlı iddiaları tamamilə əsassızdır, yaxud ermənilərin söz etdiyi xaçkarların gerçəkdə qədim Azərbaycanın tarixinə aid olan, Qafqaz Albaniyası mədəniyyətinin nümunəsi olan xaçdaşlar olduğunu dönə-dönə vurğulayırıqsa, onda bu dəlil-sübutları özümüzdən savayı dünyanın da diqqətinə çatdırmağı bacarmalıyıq.

Təxminən bir aydan sonra Avropa Şurasının xüsusi missiyası Ermənistanda və Azərbaycanda tarixi-mədəniyyət abidələrinin vəziyyəti ilə tanış olmaq üçün regiona gələcək. Biz həmin missiyaya nələri, hansı faktları və necə təqdim edəcəyik? Bu barədə düşünməliyik. Daha doğrusu, bu barədə indi yox, daha öncə düşünmək lazım idi. Və bütün bunlardan sonra da inciyirik ki, Qarabağda muzeylərimizin, mədəniyyət nümunələrimizin tar-mar olmasından dünya niyə xəbərsizdir və niyə bu barədə filan-filan beynəlxalq dairələr susurlar? Bax bu sual üzərində öncə özümüz düşünməli, sonra hansısa əcnəbidən ona cavab tələb etməliyik.

Effektiv Təşəbbüslər Mərkəzinin Analitik qrupu 

"525-ci qəzet", 29.04.2006